સરકારે દેશમાં ઉત્પાદિત ક્રૂડ ઓઈલ પરની વિશેષ વધારાની આબકારી જકાતને 3,500 રૂપિયા પ્રતિ ટનથી ઘટાડીને શૂન્ય કરી દીધી છે, જેને સામાન્ય રીતે વિન્ડફોલ ટેક્સ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. મંગળવારે જારી કરાયેલા નોટિફિકેશન મુજબ તે 4 એપ્રિલથી લાગુ થશે. ઉપરાંત, ડીઝલની નિકાસ પરની ડ્યુટી અગાઉ 1 રૂપિયાથી ઘટીને 50 પૈસા પ્રતિ લિટર કરવામાં આવી છે.
આનો અર્થ એ થયો કે ડીઝલ સિવાય ક્રૂડ ઓઈલ, એવિએશન ફ્યુઅલ (ATF) અને પેટ્રોલ પર હવે વિન્ડફોલ ટેક્સ લાગશે નહીં.
સરકારના આ પગલાથી ટોચના ઈંધણ નિકાસકારો રિલાયન્સ ઈન્ડસ્ટ્રીઝ અને ઓઈલ એન્ડ નેચરલ ગેસ કોર્પોરેશન (ONGC) જેવા ઓઈલ નિકાસકારોને ફાયદો થવાની અપેક્ષા છે.
એક સરકારી અધિકારીએ બિઝનેસ સ્ટાન્ડર્ડને જણાવ્યું કે વૈશ્વિક ક્રૂડ ઓઈલની કિંમતોની વ્યાપક સમીક્ષા કર્યા બાદ આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.
તેમણે જણાવ્યું હતું કે અગાઉના બે અઠવાડિયા દરમિયાન તેલની સરેરાશ કિંમતોને ધ્યાનમાં રાખીને દર પખવાડિયે કર દરોની સમીક્ષા કરવામાં આવે છે.
વિન્ડફોલ પ્રોફિટ ટેક્સ એ સરકાર દ્વારા કંપની અથવા ઉદ્યોગ પર લાદવામાં આવતો ખાસ કર છે. જો કોઈ કંપની અથવા ઉદ્યોગ કોઈ કારણસર નફો કરે છે, પરંતુ તે નાણાકીય લાભના કારણોને લીધે થતો નથી, તો તેને વિન્ડફોલ પ્રોફિટ કહેવામાં આવે છે.
આ નિર્ણયની પ્રશંસા કરતા પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલયના એક અધિકારીએ કહ્યું કે તેનાથી ક્રૂડ ઓઈલના વધુ સ્થાનિક ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન મળશે, જે સરકારનું મુખ્ય ધ્યાન છે.
અધિકારીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે વૈશ્વિક કિંમતોમાં ફેરફારને અનુરૂપ સ્થાનિક સ્તરે ઉત્પાદિત ક્રૂડ ઓઇલ પરની ડ્યુટી છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓમાં ધીમે ધીમે ઘટાડવામાં આવી છે.
તેમણે કહ્યું કે ઇન્ડિયન ઓઇલ કોર્પોરેશન લિમિટેડ જેવી સરકારી કંપનીઓએ કેન્દ્રને જાણ કર્યા બાદ આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે કે વૈશ્વિક ભાવ નીચાને કારણે તેમનો નફો ઘટ્યો છે.
હાઈડ્રોકાર્બનની વધતી જતી સ્થાનિક માંગને પહોંચી વળવા ભારતે 2030 સુધીમાં 10 લાખ ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારને ક્રૂડ ઓઈલ અને નેચરલ ગેસ એક્સ્પ્લોરેશન એરિયા હેઠળ લાવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. ક્રૂડ ઓઈલના સ્થાનિક ઉત્પાદનને વધારવા માટે નીતિમાં અનેક ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે.
નોંધનીય છે કે છેલ્લી સમીક્ષામાં સ્થાનિક ક્રૂડ ઓઈલ પરની ડ્યુટી 4,400 રૂપિયા પ્રતિ ટનથી ઘટાડીને 3,500 રૂપિયા પ્રતિ ટન કરવામાં આવી હતી.
જો કે, અધિકારીએ સંકેત આપ્યો હતો કે જો વૈશ્વિક કિંમતો આગામી થોડા અઠવાડિયા સુધી ઉંચી રહેશે તો ફરીથી ડ્યુટી લાદવામાં આવી શકે છે.
તેમણે કહ્યું કે ગયા વર્ષે બે અલગ-અલગ પ્રસંગોએ જેટ ફ્યુઅલ પરની ડ્યુટી ઘટાડીને શૂન્ય કરવામાં આવી હતી, પરંતુ બાદમાં તેને ફરી વધારી દેવામાં આવી હતી.
OPEC+ દેશોએ અચાનક ઉત્પાદન કાપની જાહેરાત કર્યા બાદ સોમવારે બ્રેન્ટ ક્રૂડ વધીને $84 પ્રતિ બેરલ થઈ ગયું. અહેવાલ લખવાના સમયે, મંગળવારે કિંમત વધીને $85.5 થઈ ગઈ હતી.
જુલાઇ 2022માં વિન્ડફોલ પ્રોફિટ ટેક્સ દાખલ કરનાર ભારત સૌપ્રથમ હતું, જે અસાધારણ નફા પર ઊર્જા કંપનીઓ પર ટેક્સ લગાવનારા દેશોમાં જોડાયું હતું.
તેણે પેટ્રોલ, ડીઝલ અને જેટ ઈંધણની નિકાસ અને ક્રૂડ ઓઈલના સ્થાનિક ઉત્પાદન પર વિન્ડફોલ પ્રોફિટ ટેક્સ લાદ્યો હતો. આ સાથે, નિકાસકારો માટે સ્થાનિક બજારની જરૂરિયાતોને પહેલા પૂર્ણ કરવાનું પણ ફરજિયાત બનાવવામાં આવ્યું હતું.
સરકારના પગલાના જવાબમાં, ભારતીય ઓઇલ કંપનીઓએ પેટ્રોલ અને જેટ ઇંધણની નિકાસ માટે પ્રતિ લિટર રૂ. 6 (આશરે $12.2 પ્રતિ બેરલ) અને ડીઝલની નિકાસ માટે રૂ. 13 પ્રતિ લિટર (લગભગ $26.3 પ્રતિ બેરલ) ચૂકવવાનું શરૂ કર્યું.
તે જ સમયે, ભારતમાં ક્રૂડ ઓઈલના ઉત્પાદન પર ઉત્પાદકોએ 23,250 રૂપિયા પ્રતિ ટન (લગભગ $38.2 પ્રતિ બેરલ)નો ટેક્સ ચૂકવવો પડતો હતો.
જોકે, પ્રારંભિક સમીક્ષામાં જ પેટ્રોલની નિકાસ પરની ડ્યૂટી ઘટાડવામાં આવી હતી અને છેલ્લી સમીક્ષામાં એટીએફ પરની ડ્યૂટી નાબૂદ કરવામાં આવી હતી.
ડેલોઈટ ઈન્ડિયાના પાર્ટનર સુમિત સિંઘાનિયાએ જણાવ્યું હતું કે, “વિન્ડફોલ પ્રોફિટ ટેક્સ પાછો ખેંચવાનો અને ડીઝલ પર તેને ઘટાડવાનો નિર્ણય ચોક્કસપણે તેલ ઉત્પાદક કંપનીઓ માટે આનંદની વાત છે.”
