સરકારે કેન્દ્રીય બજેટમાં કોસ્ટલ શિપિંગને પ્રોત્સાહન આપવાની જાહેરાત કર્યા પછી, ભારતીય દરિયાકાંઠેથી માલસામાનની હેરફેરમાં વધારો થયો છે. જો કે, બંદરો, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રાલયના ડેટા દર્શાવે છે કે ખાનગી બંદરોનો વિકાસ દર સરકારી બંદરો કરતાં વધુ ઝડપી રહ્યો છે.
નિષ્ણાતો કહે છે કે આના માટે ઘણા કારણો છે, જેમાં મુખ્ય બંદરોમાંથી ધીમી માંગ, ખાનગી બંદરો તરફ આગળ વધતી સપ્લાય ચેઇન અને ખાનગી ખાણો સાથે સંકળાયેલી કંપનીઓની ક્ષમતા અને ઉત્પાદનમાં વધારો સામેલ છે. આ કારણે મુખ્ય અને બિન-મુખ્ય બંદરો પર દરિયાકાંઠાના કાર્ગોના જથ્થામાં તફાવત વધી રહ્યો છે. સરકારી બંદરો દ્વારા હેન્ડલ કરવામાં આવતા કોસ્ટલ કાર્ગોમાં એપ્રિલ અને ઓગસ્ટ વચ્ચે માત્ર 1.3 ટકાનો વધારો થયો છે. આમાંના કેટલાક મુખ્ય દરિયાકાંઠાના કેન્દ્રોમાં, દરિયાકાંઠાના ટ્રાફિકમાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં ઘટાડો થયો છે.
તેનાથી વિપરીત, આ સમયગાળા દરમિયાન ખાનગી અથવા રાજ્ય સરકારો દ્વારા સંચાલિત બંદરો પર દરિયાકાંઠાના કાર્ગોની અવરજવરમાં લગભગ 21 ટકાનો વધારો થયો છે.
છેલ્લા 5 મહિનામાં મુખ્ય બંદરો પર કાર્ગોમાં વૃદ્ધિ 10 લાખ ટનથી ઓછી રહી છે, જ્યારે આ સમયગાળા દરમિયાન ખાનગી બંદરો પર કાર્ગોમાં 100 લાખ ટનનો વધારો થયો છે.
વિકાસ દરમાં ફેરફાર થયો હોવા છતાં, મુખ્ય બંદરો હજુ પણ કુલ કાર્ગોના જથ્થાની દ્રષ્ટિએ આગળ વધે છે. 2023-24માં, મુખ્ય બંદરોએ 750 લાખ ટન દરિયાકાંઠાના કાર્ગોનું સંચાલન કર્યું છે, જ્યારે બિન-મુખ્ય બંદરોએ 550 લાખ ટનનું સંચાલન કર્યું છે.
CRISIL માર્કેટ ઇન્ટેલિજન્સ એન્ડ એનાલિટિક્સ ખાતે વરિષ્ઠ ડિરેક્ટર અને ટ્રાન્સપોર્ટ, લોજિસ્ટિક્સ અને મુવમેન્ટના વૈશ્વિક વડા જગન્નારાયણ પદ્મનાભને જણાવ્યું હતું કે કેન્દ્ર સરકારના વિશાખાપટ્ટનમ પોર્ટ પર કાર્ગો ટ્રાફિકમાં ઘટાડો થયો છે. તેનું કારણ એ છે કે તમિલનાડુના વીજળી બોર્ડે અદાણી પોર્ટ્સ અને સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોનના ગંગાવરમ પોર્ટ પરથી થર્મલ કોલસાનું પરિવહન શરૂ કર્યું છે.
વિશાખાપટ્ટનમ બંદરે આ નાણાકીય વર્ષમાં દરિયાકાંઠાના કાર્ગોમાં 15 ટકાથી વધુનો ઘટાડો જોવા મળ્યો છે અને 1 મિલિયન ટનથી વધુનું નુકસાન થયું છે. તેનાથી વિપરિત, આંધ્ર પ્રદેશ મેરીટાઇમ બોર્ડ દ્વારા સંચાલિત દરિયાકાંઠાના કાર્ગોમાં નાણાકીય વર્ષ 24 માં 55 ટકાની નોંધપાત્ર વૃદ્ધિ જોવા મળી છે અને પરિવહન કરાયેલ કાર્ગોનું કુલ વોલ્યુમ લગભગ 50 લાખ ટન છે.
તેવી જ રીતે, JSW સ્ટીલના ડોલ્વી વર્ક્સમાં ક્ષમતા વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું છે અને મહારાષ્ટ્રના ધરમતર બંદરમાંથી કોકિંગ કોલ, થર્મલ કોલસો અને આયર્ન ઓરના લોડિંગમાં વધારો થયો છે, જે JSW ના ખાનગી પોર્ટ તરીકે કાર્યરત છે. મહારાષ્ટ્ર મેરીટાઇમ બોર્ડ દ્વારા સંચાલિત દરિયાઇ ટ્રાફિક FY24માં 29 ટકા વધ્યો છે.
મુખ્ય બંદરોનો વિકાસ દર આશ્ચર્યજનક રીતે અટકી ગયો, જ્યારે સરકારે રેલ-સી-રેલ (RSR) રૂટને પ્રોત્સાહન આપ્યું.
પ્રથમ પ્રકાશિત : સપ્ટેમ્બર 26, 2023 | 10:46 PM IST
