વસંતઋતુમાં ભારે વરસાદે વીજળીની માંગમાં તેજીને અટકાવી દીધી છે, જે 2023 ની શરૂઆત સુધીમાં રેકોર્ડ 200 ગીગાવોટ સુધી પહોંચવા માટે સુયોજિત હતી.
કમોસમી અને અસામાન્ય વરસાદે માત્ર વીજળીની માંગમાં ઘટાડો કર્યો નથી, પરંતુ આગામી મહિનાઓ માટે કોલસાના સંગ્રહના સંદર્ભમાં થર્મલ પાવર યુનિટ્સને પણ રાહત આપી છે.
માર્ચના પ્રથમ 15 દિવસમાં વીજળીની માંગ 205 GW સુધી પહોંચી ગઈ હતી, જે 1 એપ્રિલ 2023ના રોજ નવા નાણાકીય વર્ષની શરૂઆતમાં ઘટીને 180 GW પર આવી ગઈ છે. આ સાથે, થર્મલ પાવર યુનિટ્સ પાસે કોલસાનો સ્ટોક પણ વધ્યો છે, કારણ કે આ એકમોએ તેમનો વપરાશ ઘટાડ્યો છે.
આ ક્ષેત્રના નિષ્ણાતોએ જણાવ્યું હતું કે ગયા વર્ષે માર્ચમાં તાપમાન વધવાનું શરૂ થયું હતું, તેનાથી વિપરીત, આ વર્ષે તે જ મહિનામાં થર્મલ પાવર યુનિટ્સને રાહત મળી છે.
પાવર સેક્ટરના એક વરિષ્ઠ વ્યક્તિએ જણાવ્યું હતું કે, “આ મહિને માંગ ધીમી છે અને થર્મલ પાવર યુનિટોએ ઉનાળાના મહિનાઓ માટે કોલસાની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવાનું શરૂ કર્યું છે અને કોલસાનો સંગ્રહ કરી શકે છે. કોલ ઈન્ડિયાએ વધુ ઉત્પાદન કર્યું છે, ઉપરાંત કેટલાક રાજ્યોએ આયાતી કોલસા માટે બોલી લગાવી છે. કોલસાનો સ્ટોક વધુ સારા સ્તરે રહેશે.
છેલ્લા મહિના દરમિયાન થર્મલ પાવર પ્લાન્ટમાં 10 થી 12 દિવસ કોલસો હતો. માંગમાં ઘટાડો થવાને કારણે છેલ્લા બે સપ્તાહમાં વીજળીની સરેરાશ હાજર કિંમત પણ અડધી ઘટીને રૂ.4 પ્રતિ યુનિટ થઈ ગઈ છે.
જો કે, પાવર યુનિટ્સ માટે રાહત અલ્પજીવી છે. હવામાન વિભાગની તાજેતરની આગાહી મુજબ એપ્રિલ-જૂન દરમિયાન દેશના મોટાભાગના વિસ્તારોમાં હીટવેવની સ્થિતિ સામાન્ય કરતાં વધુ રહેશે. IMDના મહાનિર્દેશક મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ શનિવારે જણાવ્યું હતું કે, ‘બિહાર, ઝારખંડ, ઉત્તર પ્રદેશ, ઓડિશા, પશ્ચિમ બંગાળ, છત્તીસગઢ, મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત, પંજાબ અને હરિયાણામાં હવામાન સ્પષ્ટપણે ગરમ રહેશે.’
એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે આ મહિનાના બીજા સપ્તાહથી પાવર ડિમાન્ડ ફરી એકવાર 200 ગીગાવોટના આંકને પાર કરી જશે અને ત્યારપછીથી તાપમાનમાં વધારો થશે. આ વર્ષની શરૂઆતમાં જ કેન્દ્ર સરકારે કોલસાની માંગ અને પુરવઠાના મુદ્દાને ઉકેલવા માટે પગલાં લીધાં છે. જોકે, સ્થાનિક કોલસાનો પુરવઠો ઓછો રહેવાનો અંદાજ છે.
સરકારી ડેટાને ટાંકીને, અખબારે અહેવાલ આપ્યો હતો કે એપ્રિલ-જૂન 2023 દરમિયાન દેશમાં 229 ગીગાવોટ વીજળીની રેકોર્ડ માંગને પહોંચી વળવા માટે કુલ કોલસાની જરૂરિયાત 222 મિલિયન ટન હોવાનો અંદાજ છે. સ્થાનિક કોલસાની ઉપલબ્ધતા આશરે 201 મિલિયન ટન રહેવાની ધારણા છે.
આ ક્ષેત્રના નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આ ઘટાડાથી દરરોજ 1 લાખથી 3 લાખ ટન સ્થાનિક કોલસો ઓછો રહેશે. હાલમાં, થર્મલ પાવર યુનિટ્સ સાથેનો સરેરાશ દૈનિક સ્ટોક 35 મિલિયન ટન (ઘરેલુ અને આયાતી બંને) છે.
આંધ્રપ્રદેશ, હરિયાણા, પંજાબ, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન અને તામિલનાડુએ કોલસાની આયાત માટે ટેન્ડરો દાખલ કરી દીધા છે, જેમાં કુલ આયાતની માંગ 5.6 મિલિયન ટન છે.
