વૈશ્વિક અને ભારતીય માહિતી પ્રૌદ્યોગિકી (IT) દિગ્ગજોનું ઘર, બેંગલુરુ ડાયરેક્ટ ટેક્સમાં બીજા નંબરનું સૌથી વધુ યોગદાન આપનાર બનવા માટે તૈયાર છે. આ મામલે મુંબઈ સૌથી આગળ છે અને હાલ દિલ્હી બીજા ક્રમે છે. પરંતુ આવકવેરા વિભાગના આંતરિક વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે બેંગ્લોરમાં દિલ્હી કરતાં વધુ ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શન થવા જઈ રહ્યું છે.
બેંગ્લોર, જેને ભારતની ટેક્નોલોજી કેપિટલ કહેવામાં આવે છે, તેણે 2007-08 અને 2022-23 વચ્ચે ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શનમાં સૌથી વધુ 625 ટકાનો વધારો કર્યો છે. ગયા નાણાકીય વર્ષમાં ત્યાંથી રૂ. 2.04 લાખ કરોડનો ડાયરેક્ટ ટેક્સ એકત્ર થયો હતો, જ્યારે નાણાકીય વર્ષ 2008માં ત્યાંથી માત્ર રૂ. 32,692 કરોડનો ડાયરેક્ટ ટેક્સ આવ્યો હતો.
નાણાકીય વર્ષ 2023માં મુંબઈથી 4.95 લાખ કરોડ રૂપિયા અને દિલ્હીથી 2.07 લાખ કરોડ રૂપિયાનો ડાયરેક્ટ ટેક્સ આવ્યો હતો. 2007-08માં મુંબઈમાંથી રૂ. 1.14 લાખ કરોડ અને દિલ્હીમાંથી રૂ. 47,639 કરોડ ડાયરેક્ટ ટેક્સ તરીકે મળ્યા હતા. વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે કુલ ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શનમાં મુંબઈનો ફાળો સૌથી વધુ રહ્યો હતો પરંતુ છેલ્લા નાણાકીય વર્ષમાં તેનો હિસ્સો 31 ટકા હતો, જે 2007-08માં 37 ટકા હતો.
બજેટમાં 2022-23 માટે ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શનનો અંદાજ રૂ. 14.20 લાખ કરોડ હતો, જે પાછળથી સુધારીને રૂ. 16.50 લાખ કરોડ કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ વાસ્તવિક પ્રત્યક્ષ કર સંગ્રહ બજેટ અંદાજ કરતાં 16.97 ટકા અને સુધારેલા અંદાજ કરતાં 0.69 ટકા વધુ હતો. ચાલુ નાણાકીય વર્ષ માટે 18.22 લાખ કરોડ રૂપિયાના ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શનનું લક્ષ્ય નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.
ટેક્સ વિભાગના એક અધિકારીએ બિઝનેસ સ્ટાન્ડર્ડને જણાવ્યું હતું કે, “બેંગલુરુમાં વૃદ્ધિનું મુખ્ય કારણ સ્ટાર્ટ-અપ ઇકોસિસ્ટમ છે, જેના કારણે વ્યક્તિગત ટેક્સ કલેક્શનમાં વધારો થયો છે. તેમજ IT કંપનીઓ પણ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અનેક ગણી વૃદ્ધિ પામી છે. ઇન્ફોસિસ અને વિપ્રો સૌથી વધુ એડવાન્સ ટેક્સ ચૂકવનારાઓમાં સામેલ છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે બેંગલુરુ જેવા શહેરોમાં કર વસૂલાતમાં વધારો થવાને કારણે સમગ્ર દેશમાં પ્રત્યક્ષ કર ખૂબ ઝડપથી વધ્યો છે.
ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શનમાં મુંબઈના ઘટતા હિસ્સા અંગે અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં કોર્પોરેટ ઓફિસોને અન્ય વિસ્તારોમાં ખસેડવાને કારણે આવું બન્યું છે. તેમણે કહ્યું કે અગાઉ લગભગ તમામ બેંકો અને મોટી કંપનીઓની મુંબઈમાં તેમની રજિસ્ટર્ડ ઓફિસ હતી અને ટેક્સ પણ એક જ જગ્યાએથી ચૂકવવામાં આવતો હતો. પરંતુ વર્ષે-વર્ષે કંપનીઓના પરમેનન્ટ એકાઉન્ટ નંબર (PAN) મુંબઈને બદલે અન્ય જગ્યાએ શિફ્ટ થઈ ગયા કારણ કે કંપનીઓની ઓફિસ અલગ-અલગ જગ્યાએ ખુલી ગઈ હતી.
ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શનમાં દિલ્હી, બેંગલુરુ, હૈદરાબાદ, પુણે અને ચેન્નાઈનો કુલ હિસ્સો 2022-23માં વધીને 44 ટકા થશે. પાછલા નાણાકીય વર્ષમાં, ચેન્નઈમાંથી રૂ. 1.05 લાખ કરોડ, પુણેમાંથી રૂ. 91,973 કરોડ અને હૈદરાબાદમાંથી રૂ. 88,483 કરોડ મળ્યા હતા.
મહેસૂલ વિભાગ ઈચ્છે છે કે ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહાર જેવા પછાત રાજ્યોએ પણ બેંગલુરુનું મોડલ અપનાવવું જોઈએ અને ટેક્સ વસૂલાતમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપવું જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે, પટના, જેણે 2008માં ડાયરેક્ટ ટેક્સમાં માત્ર રૂ. 2,368 કરોડ એકત્ર કર્યા હતા, તે 2023માં રૂ. 15,000 કરોડ એકત્ર કરે તેવી અપેક્ષા છે. એ જ રીતે, લખનૌનું ટેક્સ કલેક્શન 2008માં રૂ. 2,246 કરોડથી વધીને ગયા નાણાકીય વર્ષમાં રૂ. 13,823 કરોડ થયું હતું.
