ભારતે યુ.એસ.માંથી કેટલાક તાજા અને પ્રોસેસ્ડ ખાદ્ય ઉત્પાદનો પર આયાત જકાત ઘટાડવા સંમતિ આપી છે. આ ક્રમમાં, ભારત અમેરિકન બ્લૂબેરી, ક્રેનબેરી, ટર્કી અને ડક પરની ડ્યૂટી 5 થી 10 ટકા ઘટાડવા માટે સંમત થયું છે. વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WTO)માં ચાલી રહેલા મોટા વિવાદના એક ભાગનો આ ઉકેલ છે.
ડ્યૂટી ઘટાડો ફ્રોઝન ટર્કી, ફ્રોઝન ડક, તાજા બ્લૂબેરી અને ક્રેનબેરી, ફ્રોઝન બ્લૂબેરી અને ક્રેનબેરી, સૂકા બ્લૂબેરી અને ક્રેનબેરી અને પ્રોસેસ્ડ બ્લૂબેરી અને ક્રેનબેરી પર પણ લાગુ થશે. હાલમાં, આ ઉત્પાદનો ઊંચી આયાત જકાત આકર્ષે છે અને તે લગભગ 30 થી 45 ટકા છે.
આ પગલાને બંને દેશો વચ્ચેના વ્યૂહાત્મક અને આર્થિક સંબંધોને મજબૂત કરવા તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે. નવી દિલ્હીમાં G20 સમિટની બાજુમાં વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને યુએસ પ્રમુખ જો બિડેન વચ્ચેની દ્વિપક્ષીય બેઠક પછી તરત જ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ટ્રેડ રિપ્રેઝન્ટેટિવ (USTR) દ્વારા કાપની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
જો કે, ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટો હેઠળ, આયાત ડ્યુટી ઘટાડવામાં આવી છે, જ્યારે WTO નિયમો હેઠળ, માત્ર અમેરિકા પર જ નહીં પરંતુ દરેક દેશ અને દરેક ઉત્પાદન પર ડ્યૂટીમાં ઘટાડો થશે.
સરકારી અધિકારીના જણાવ્યા અનુસાર, ‘મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશન (MFN)ના આધારે ડ્યૂટીમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે.’ WTO ના MFN સિદ્ધાંત મુજબ, WTOના તમામ દેશોને કસ્ટમ ડ્યુટી લાગુ પડે છે.
આ મામલા સાથે સંકળાયેલા લોકોના જણાવ્યા અનુસાર, ઉત્પાદન દ્વારા આયાત ડ્યુટીમાં ઘટાડો કરવાની પણ જાહેરાત થવાની છે. તેમણે કહ્યું કે નાણા મંત્રાલયનો મહેસૂલ વિભાગ છ મહિનાથી ઓછા સમયમાં ડ્યૂટી ઘટાડવા માટે નોટિફિકેશન બહાર પાડશે. આ બાબતથી વાકેફ એક સૂત્રએ કહ્યું, ‘આ માટે 180 દિવસનો સમય છે… કસ્ટમ્સ વિભાગ યોગ્ય સમય નક્કી કરશે.’
તર્ક અને અસર
સૂત્રએ કહ્યું, ‘આ પગલાથી સ્થાનિક બજારને નુકસાન થવાની અપેક્ષા નથી. આ પ્રોડક્ટ ખાસ કેટેગરી માટે છે. તેનું ચોક્કસ બજાર છે. આનાથી ચોક્કસ ક્ષેત્રોની માંગ પૂરી થશે જેઓ વિદેશી ઉત્પાદનો ખરીદવા માંગે છે. તેથી તે ગ્રાહકની પસંદગી પર નિર્ભર રહેશે.
ઉદાહરણ તરીકે, ભારત બ્લૂબેરીનું મુખ્ય ઉત્પાદક નથી અને સ્થાનિક માંગને પહોંચી વળવા આયાત પર નિર્ભર છે. બીજી તરફ, અમેરિકા વિશ્વમાં બ્લૂબેરીનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક છે અને તે ભારતીય બજારમાં પહોંચવા માંગે છે.
આ અંગે ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ફોર રિસર્ચ ઓન ઈન્ટરનેશનલ ઈકોનોમિક રિલેશન્સના પ્રોફેસર અર્પિતા મુખર્જીએ જણાવ્યું હતું કે આ ઉત્પાદનો પરની આયાત જકાત ઘટાડવી એ હોટેલ્સ, ફૂડ પ્રોસેસર્સ તેમજ ગ્રાહકો માટે સારું છે. ભારતે કૃષિ/ખાદ્ય ઉત્પાદનો પરની ઊંચી જકાત ધીમે ધીમે ઘટાડીને કૃષિ-વ્યવસાયને સરળ બનાવવાની જરૂર છે. ભારતે આ સુવિધા વધુ આપવી પડશે ખાસ કરીને જ્યારે ભારત વધુ મુક્ત વેપાર કરારો કરવા પ્રયાસ કરી રહ્યું છે.
પ્રથમ પ્રકાશિત : સપ્ટેમ્બર 12, 2023 | 11:09 PM IST
