હવે માલની ડિલીવરીમાં પણ ડ્રોનનો (drones) ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. કેટલાક સ્થળોએ ડ્રોનનો ઉપયોગ કૃષિમાં પણ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આપણા કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો પણ કૃષિમાં ડ્રોનનો ઉપયોગ કરવાની સંભાવનાને શોધવામાં છે. ઘણા સ્થળોએ ખેતીના મોનિટરિંગ માટે પણ ડ્રોનનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. દેશના ખેડૂત ખેતી માટે ડ્રોનનો ઉપયોગ કરી શકશે.
ખેડુતમિત્રો, તમે ખેતીમાં ડ્રોનના (Drone) ઉપયોગ વિશે તો સાંભળ્યુ જ હશે. ડ્રોન એક માનવરહિત હવામાં ઉડનાર વાહન છે જેમાં વિવિધ ઉપકરણો જેવા કે સેંસર્સ, ઇન્ફ્રારેડ કેમેરા અને જી.પી.એસ. (ગ્લોબલ પોઝીશનિંગ સિસ્ટમ) હોય છે અને ડ્રોન સુચિત કરેલા કામો નિર્ધારીત જ્ગ્યા અને સમય પર પુરો કરે છે. ડ્રોન બે પ્રકારના હોય છે.
- પુર્ણ સ્વચાલીત
- રીમોટથી કન્ટ્રોલ કરેલ
એમ તો ડ્રોનનો ઉપયોગ ઘણા સમયથી થાય છે પણ શરૂઆતમાં ડ્રોનનો ઉપયોગ યુધ્ધમાં તેમજ જનીનમાં ખનીજોની ઉપલ્ભતાની જાણકારી તેમજ કુદરતી આપદાઓ વખતે હવાઇ સર્વેક્ષણ તેમજ ત્વરિત ગતીએ વસ્તુઓ એક્થી બીજી જ્ગ્યા પર પહુંચાડમાં કરવામાં આવતો. ખેતીમાં ડ્રોનનો ઉપયોગ સર્વ પ્રથમ પશ્ચિમી દેશોમાં 1980 ના દશકામાં શરૂ થયો હતો જેના કારણે ખેત ઉત્પાદન અને ખેડુતની આવક્માં નોંધપાત્ર વધારો થવા પામ્યો છે.
સામાન્ય કરીને ખેતીમાં ડ્રોનનો ઉપયોગ નીચે જણાવેલ કાર્યોમાં કરવામાં આવે છે.
- ખેતની જમીન અને તેમનું પ્રુથ્થકરણ માટે: ખેતરની જમીનની ગુણવત્તા, ફળદ્રૂપતા, જ્મીનમાં રહેલ ભેજના ટકા તેમજ જુદા જુદા પોષક તત્વો અંગેની સચોટ માહીતી મેળવવા માટે અને તેના આધારે સમયસર વાવણી, પિયત અને ખાતર વિશે નિર્ણય લેવા માટે.
- પાકના વાવેતર માટે: વધુ વિસ્તારમાં અને ઓછા સમય અને ખર્ચમાં એક સરખી વાવણી કરવા માટે ડ્રોન બહુ અનુકુળ છે કારણ કે હવે એવા ડ્રોન વિકસાવમાં આવ્યા છે જે પધ્ધતિસર પાક્ની વાવણી કરી શકે છે જેનાથી સમયમાં 75% અને વાવણી ખર્ચમાં 85% સુધીની બચત થાય છે. આ પધ્ધતિ દ્વારા ખાસ કરીને વનવિભાગ દ્વારા મોટા પાયે જંગલમાં બિજ વાવેતર કરવામાં આવે છે.
- પાકમાં દવાના છંટકાવ માટે: આખા વિસ્તારમાં અથવા ખેતરના કોઈ એક ભાગમાં રોગ, જીવાત અથવા નિંદામણનો ઉપદ્રવ થયો હોય તો ડ્રોન દ્વારા તે જ્ગ્યા પર યોગ્ય પ્રમાણમાં દવા છાંટી ઉપદ્રવને કાબુમાં લાવી શકાય. આ ઉપરાંત વધુ ઉંચાઇવાળા પાકો જેવા કે નારેળી, સોપારી, ખારેક અને આંબા વિગેરેમાં ડ્રોનથી દવા છાંટવાનું કાર્ય સહેલાઇથી થઇ શકે છે અને સમય અને પૈસા બન્નેની બચત થાય છે.
- પાકમાં પિયતનું નિયમન અને વ્યવસ્થા માટે: પાકને ક્યારે અને કેટલું પાણી આપવું તે પણ ડ્રોનમાં રહેલા વિવિધ ઉપકરણો દ્વારા નક્કી કરી શકાય છે અને ખેતરના કયા ભાગમાં ભેજની અછત છે તે જાણી શકાય છે. આ માહિતીનો ઉપયોગ કરી ખેડુતમિત્રો અનુકુળ સમયે પાકને પિયત અને ખાતરનું આયોજન કરી શકે છે.
- પાક્માં થયેલ નુકસાનીના સર્વેક્ષણ માટે: વિમા કંપનીઓ અતિવૃષ્ટિ, આગ અથવા પૂર જેવી કુદરતી આપદાઓ તેમજ રોગ જીવાતથી થયેલ નુકસાનની સચોટ માહિતી ડ્રોન દ્વારા મેળવે છે અને તેનો ઉપયોગ કરી વીમાની રકમ ચુકવે છે.
ડ્રોનના ઉપયોગથી થતા ફાયદા
- સમયસર અને સુરક્ષિત કીટ નાશકોનો છંટકાવ કરી પાકને બચાવી શકાય છે. આ ઉપરાંત સમયસર પાક ઉપ્તાદનની કામગીરી થવાથી વધુ ઉત્પાદન મળે છે.
- ડ્રોન દ્વારા કામ ઝડથી થવાથી સમયની બચત થાય છે.
- સરકારી સંસ્થાઓ અને વિમા કંપનીઓ ઓછા સમયમાં મોટા વિસ્તારમાં વધુમાં વધુ ખેડુતમિત્રો સુધી સેવા પહુંચાડી શકે છે.
ખેતીમાં ડ્રોનના ઉપયોગથી થતા ફાયદાને અનુલક્ષીને આપણા દેશમાં ડ્રોનનો ખેતીમાં ઉપયોગ દિવસે દિવસે વધતો જાય છે. સરકાર દ્વારા પણ આવી તક્નીક્ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે નવા નવા સંશોધનો થઇ રહ્યા છે.
શું છે દિશા-નિર્દેશ
1) તે વિસ્તારને ચિહ્નિત કરવાની ઓપરેટરની જવાબદારી રહેશે. 2. સંચાલકો માત્ર માન્ય જંતુનાશકો અને તેમના ફોર્મ્યુલેશનનો ઉપયોગ કરશે. 3. ડ્રોનને પરવાનગીથી ઊંચાઈ ઉપર ઉડાન કરી શકાતી નથી. 4. સંચાલકો દ્વારા લોન્ડ્રી અને પ્રાથમિક સારવારની સુવિધા આપવામાં આવશે. 5. તમામ હવાઈ કામગીરીમાં આસપાસના લોકોને ઓછામાં ઓછા 24 કલાક અગાઉથી સૂચિત કરવું આવશ્યક છે. 6. અધિકારીઓએ 24 કલાક પહેલા અધિકારીઓને આ સંદર્ભે જાણ કરવી પડશે. 7. પ્રાણીઓ અને ઓપરેશન સાથે જોડાયેલા ન હોય તેવા લોકોને સ્પ્રે કરેલા વિસ્તારમાં પ્રવેશતા અટકાવવામાં આવશે. 8. પાઈલોટ્સને જંતુનાશકોની અસરને આવરી લેવાની તાલીમ લેવી પડશે.
ડીજીસીએ દ્વારા જાહેર કરવામાં આવેલી ગાઈડલાઈન્સ
1- સુનિશ્ચિત કરો કે તમારું ડ્રોન (50 ફુટ સુધીના અનિયંત્રિત હવાઈ ક્ષેત્રમાં નેનો સિવાય) ડિજિટાઈઝર સ્કાય “નો પરવાનગી – નો ટેક ઓફ” (એનપીએનટી) સુસંગત છે.
2- નિયંત્રિત એરસ્પેસમાં સંચાલન કરવા માટે ડીજીસીએ પાસેથી અનન્ય ઓળખ નંબર (યુએલએન) મેળવો અને તેને તમારા ડ્રોન સાથે જોડો.
3- ડ્રોનનો ઉપયોગ ફક્ત દિવસે જ કરો.
4- વિમાનમથકો અને હેલિપેડ નજીક ડ્રોન ઉડશો નહીં.
5- પરવાનગી વિના ખાનગી સંપત્તિ ઉપર ડ્રોન ઉડાવશો નહીં.
6- ફક્ત ડીજીસીએના પ્રમાણિત પાઈલટ્સને કૃષિ ડ્રોન ઉડાવવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે.
